De openbare ruimte bestaat uit kapitaalgoederen zoals wegen, groen en speelplaatsen, bruggen, kades, openbare verlichting en verkeersregelinstallaties. Eind 2017 is de nota onderhoud kapitaalgoederen openbare ruimte (2017/39232) door de raad vastgesteld. Deze nota bevat het beleidskader voor de gemeentelijke kapitaalgoederen in de openbare ruimte, zijnde de buitenruimte inclusief de ondergrondse infrastructuur. Naast de gemeentelijke overheid zijn diverse andere overheden beheerder van de openbare ruimte en hebben diverse bedrijven voorzieningen in de openbare ruimte staan.

Kwaliteitsniveau

De Kwaliteitscatalogus van CROW (kennisinstituut voor de openbare ruimte) deelt de technische kwaliteit van de openbare ruimte op in vijf categorieën (A+, A, B, C en D). Kwaliteitsniveau A staat voor een hoog kwaliteitsniveau en kwaliteitsniveau D staat gelijk aan het hebben van onderhoudsachterstanden; deze delen van de openbare ruimte hadden al vervangen moeten zijn. Voor de komende jaren is de vervanging van de kwaliteitsniveaus B en C ingepland in het meerjareninvesteringsplan (MIP).
De openbare ruimte in Zaanstad wordt ten aanzien van het aspect netheid op kwaliteitsniveau B/C onderhouden. Uitzondering is het centrumgebied Inverdan; dat onderhouden we op kwaliteitsniveau A. De vervanging van de openbare ruimte gebeurt op het technisch noodzakelijke moment.

Onderhoudsplan

De nota onderhoud kapitaalgoederen openbare ruimte geeft inzicht in onderhoudstoestand (anno 2017), legt de haalbare onderhoudskwaliteit vast en geeft inzicht in de hiertoe beschikbare en benodigde middelen. In de nota wordt teruggeblikt op de periode 2010 - 2016 en vooruitgekeken naar de opgave voor de jaren 2017 en verder.
Bij de beeldkwaliteitsinspectie, uitgevoerd in 2016 en 2017, zijn de kapitaalgoederen in de openbare ruimte visueel beoordeeld conform de Handreiking artikel 12 Financiële verhoudingswet. Mede op basis van de leeftijd en actualisatie van beleidsplannen, is de onderhoudsachterstand in 2017 in Zaanstad vastgesteld op € 38 miljoen. Dit komt overeen met 20%. Bij de begroting 2018 is besloten de onderhoudsachterstanden in Zaanstad in 5 jaar (2019-2023) terug te brengen tot 15%.
Bij het terugbrengen van de onderhoudsachterstand naar minder dan 15% is een optimaal (kosten)efficiënt beheer niet meer mogelijk is. Bij vervanging van openbare ruimte zijn er altijd delen die nog een redelijk kwaliteitsniveau hebben, maar die wel vervangen worden omdat zij onderdeel zijn van een groter object dat aan vervanging toe is. Door een zeker percentage aan onderhoudsachterstanden te accepteren, is het moment van ingrijpen later en is het aandeel goede openbare ruimte wat dan vervangen wordt minder. Op deze manier worden meer financiële middelen daadwerkelijk ingezet om onderhoudsachterstanden weg te nemen. De beschikbare budgetten worden op deze manier dus effectiever ingezet.  
Voor de grote vervangingsprojecten in de openbare ruimte van Zaanstad wordt verwezen naar de website Geo.Zaanstad.nl.

Financiën

In het meerjaren investeringsplan (MIP) zijn de benodigde investeringen in kapitaalgoederen van de openbare ruimte opgenomen. Ook de kosten die gepaard gaan met het inlopen van de onderhoudsachterstanden zijn in de meerjarenbegroting opgenomen. Zie de paragraaf investeringen voor de investeringsbedragen 2019.