Al eeuwenlang verbindt de Zaan: de stad en de dorpen, de inwoners en de ondernemers. Een gemeente met een rijke historie en een industrie die groot gemaakt is door inventieve en ondernemende mensen. Zaanstad heeft een rijke geschiedenis en een veelbelovende toekomst.
Zaanstad groeit. Zaankanters die er bewust voor kiezen om in hun geboorteplaats te blijven wonen, mensen uit de regio én het buitenland trekken naar een levendig Zaanstad en ook steeds meer toeristen verlaten Nederland niet voor ze de Zaanse Schans hebben gezien. Zaanstad, dat in 2040 waarschijnlijk zo’n 200.000 inwoners telt, ondergaat een schaalsprong. Deze schaalsprong vraagt om toekomstbestendige oplossingen die aansluiten bij de wensen en behoeftes van onze inwoners. Dat vergt investeringen in de stad én investeringen in mensen die niet automatisch profiteren van deze groei. Het vergt ook andere besluiten van ons als bestuur om de groei van de stad goed te begeleiden.  
Wij presenteren als nieuw college de eerste begroting van onze bestuursperiode, de begroting 2019-2022, Werken aan het Zaanstad van morgen. We hebben bij ons aantreden veel ambities uitgesproken, ambities die de stad verder helpen om fit te blijven en zorgen dat zo veel mogelijk mensen hiervan kunnen profiteren. In de kaderbrief zijn onze ambities financieel vertaald, zoals investeringen die de Jeugdzorg toegankelijk houden en een bredere aanpak van de armoedebestrijding in Zaanstad. En investeringen die anticiperen op de groei van de stad, zoals het voorzetten van MAAK.Zaanstad, de stevigere aanpak van ondermijning en de versterking van het toerisme en culturele aanbod in de stad. Tegelijkertijd is het ons gelukt om een begroting op te stellen met een bestendig financieel toekomstperspectief. In deze begroting zult u de grote opgaven voor de komende jaren uit ons coalitieakkoord terug zien.

Onze focus in de begroting 2019-2022

Bereikbaar bestuur en krachtige wijken

Na de presentatie van het coalitieakkoord hebben wij veel opgehaald uit gesprekken met de raad en de eerste 150 dagen gesprekken in de stad. Wij hebben kennis gemaakt in de wijken en hebben veel gesprekken met inwoners, ondernemers en organisaties gevoerd. Ook inwoners en organisaties die we niet geregeld spreken, deden volop mee aan de gesprekken over de kansen en ambities voor de stad. We hebben ervaren dat Zaankanters oprecht betrokken zijn bij de toekomst van hun stad! Een vruchtbare bodem om de komende jaren met elkaar op te trekken om de maatschappelijke opgaven van Zaanstad samen vorm te geven. Het is het belangrijkste om niet alleen in gesprek te zijn, maar ook om samen met inwoners en organisaties tot gedragen oplossingen te komen.
We zien in de gesprekken met inwoners herkenning van onze opgaven en dat deze gesprekken verbindingen leggen, herstellen of versterken tussen inwoners en gemeente, maar ook tussen organisaties of ondernemers onderling. De eerste resultaten, zoals ideeën voor de woonvisie, succesvolle ondernemersinitiatieven die in versnelling komen en synergie tussen cultuurinstellingen, nemen wij mee bij de uitvoering van deze ambities. En deze gesprekken zijn nooit klaar. Wij blijven als college in onze hele bestuursperiode 365 dagen per jaar in gesprek met de samenleving op vele verschillende manieren.  
Enkele citaten uit de eerste 150 dagen - gesprekken

Daarnaast hechten wij ook een groot belang aan een goede samenwerking met de raad en onderschrijven wij de aanbevelingen uit het in juni 2018 gesloten raadsconvenant. In het raadsconvenant zijn aanbevelingen gedaan voor een betere en respectvolle samenwerking met de raad om zo te komen tot effectievere besluitvorming. In de Strategische Besluitvormingsagenda, bijgevoegd bij de begroting, zijn de strategische majeure onderwerpen realistisch ingepland. Tevens staat aangegeven bij welk onderwerp een raadvoorstel ter besluitvorming wordt ingediend of wanneer de raad eerst wordt gevraagd om kaders ter voorbereiding op de beleidsvorming te geven.

De welvarende en veilige stad

Zaanstad is een groeiende stad, met alle voordelen en groeipijnen die hierbij horen. De werkgelegenheid groeit, meer mensen komen aan het werk en meer mensen bezoeken onze stad en gebruiken onze voorzieningen in de openbare ruimte. Aan de andere kant kan niet iedereen van dit succes profiteren. Onze instroom in de Participatiewet daalt, het lukt ons echter onvoldoende om het aantal uitkeringen naar beneden te brengen. We willen inzetten op effectieve maatregelen om inwoners met een afstand tot de arbeidsmarkt weer aan het werk te helpen, samen het bedrijfsleven en ondernemers. Als overheid hebben wij hierin een voorbeeldfunctie.
Ondermijning is ook een kant van de medaille van een succesvolle stad. Ook daarin vragen wij de inwoners om te helpen en hun verantwoordelijkheid te nemen, zodat wij samen misbruik van gezamenlijke middelen kunnen voorkomen.
In ons coalitieakkoord is specifiek aandacht besteed aan ouderen, de eerste reacties hierover zijn positief. Dit leidt tot concrete maatregelen in meerdere programma’s bij de uitwerking van deze begroting. Bij de presentatie van het coalitieakkoord hebben diverse raadsleden ons het advies gegeven om niet voorbij te gaan aan de positieve aspecten van de jeugd en vooral de participatie van jeugd bij het gemeentelijk beleid. We hebben ons dit advies ter harte genomen, willen begin 2019 samen met de raad de strategische agenda Jeugd opstellen en steunen initiatieven vanuit de raad om jongeren in de wijken meer zeggenschap te geven.

Prettig wonen

De druk op de Zaanse woningmarkt is groot, dit wordt extra bevestigd in al onze gesprekken in de stad. Bouwen, bouwen, bouwen is het credo! En ondanks deze urgentie lukt het ons nog niet om de versnelling op de woningmarkt te realiseren. Er zijn legio voorbeelden van plekken in de stad die al jaren braak liggen. We voelen de urgentie om het realiseren van 1.000 woningen per jaar zo snel mogelijk waar te maken. Alleen het opvangen van demografische groei in Zaanstad vraagt in de komende jaren tot 2040 al de bouw van 14.500 woningen. Versnelling van de woningbouw kan niet zonder stevig de regie te pakken, enerzijds door stevige kaderstelling aan de voorkant en anderzijds door stevige afspraken met projectontwikkelaars. We moeten versnellen zonder in te leveren op de kwaliteit en moeten aan de voorkant op zoek naar het commitment van medestanders in een gebied of wijk. We moeten daarbij een gedifferentieerd parkeerbeleid hanteren en zoeken naar creatieve oplossingen om aan parkeernormen te voldoen of beargumenteerd af te wijken. We versnellen de vergunningenprocedures en zoeken de ruimte op in bestemmingsplannen. Alleen dan kunnen we de wachtlijsten terugdringen en voldoende woningen voor iedereen en alle doelgroepen realiseren.

Gezond leven

Zaanstad is een aantrekkelijke stad met een gezond leefklimaat, met inwoners en ondernemers die de handen uit de mouwen steken voor maatschappelijke initiatieven of die bedrijven starten en daarmee zorgen voor werkgelegenheid. Zaanstad heeft een grote sociale betrokkenheid van vrijwilligers en mantelzorgers.
Een hardnekkig probleem is de toename van de zorgkosten en vooral de kosten van de Jeugdzorg. Daar waar de kosten van de WMO zich in 2018 hebben gestabiliseerd, zien wij de uitgaven van de Jeugdzorg fors toenemen. Dit is een regionaal en landelijk probleem. Het volledige inzicht in de werking van het nieuwe jeugdstelsel en de mogelijke oplossingen zijn er nog niet. We hebben vanaf de bekendmaking van de eerste tekorten in de helft van 2018 ingezet op het nemen van een aantal maatregelen. De effecten hiervan zijn nog niet zichtbaar. Het monitoren en bijsturen van deze uitgaven heeft onze grootste bestuurlijke aandacht.
Hoewel nog niet alle consequenties in beeld zijn, zijn de berichten verontrustend. Het is nog te vroeg om onze ambities nu al bij te sturen. Alles valt en staat met de wijze waarop wij in staat zijn de risico’s te beheersen. Wij hebben dit risico en bijbehorende beheersmaatregelen opgenomen in de risicoparagraaf bij deze begroting.

Duurzaam en groen

De duurzaamheidstransitie, waaronder de CO2 reductie en de energietransitie, vraagt om een aanpak van samenwerking en coördinatie; niemand kan het alleen - de overheid niet, het bedrijfsleven niet en de maatschappij niet. Om de transitie te laten slagen zal veel geïnvesteerd moeten worden. In de markt is genoeg geld beschikbaar. Toch weten veel projecten de financiering nog niet te vinden of rond te krijgen door éen of meerdere ontbrekende schakels in de keten. Hier kan de lokale overheid mogelijk een verbindende rol spelen.  
Het is zaak in het komende begrotingsjaar voor een brede en integrale aanpak de eerste contouren te bepalen, samen met de partners in de stad en de raad in een gezamenlijk Klimaatakkoord. De nu lopende projecten vormen daarbij een belangrijke opstap om te laten zien dat het kan.

Begroting 2019-2022, Werken aan het Zaanstad van morgen

Deze begroting stelt ons in staat om onze ambities voor Zaanstad te realiseren. In de doelstellingen en prestatie bij elk programma leest u terug wat wij gaan doen. De begroting heeft ten opzichte van voorgaande jaren een tweetal programma’s minder, namelijk Duurzaamheid en Milieu én Burger en Bestuur. Net zoals de aandacht voor ouderen in verschillende programma’s terug komt, zo vindt u het thema Duurzaamheid en Milieu ook niet meer in één programma terug. Duurzaamheid is onderdeel van alle beleidsvelden, van onderwijs, toerisme tot openbare ruimte. Daarom is het programma Duurzaamheid en Milieu ondergebracht bij de andere programma’s, zodat de sturing en realisatie van de doelstellingen binnen meerdere programma’s en met de juiste financiële middelen plaatsvindt. Het programma Bestuur en Burger is opgeknipt, het onderdeel Bestuur is samengevoegd met Financiën en de dienstverlening naar de burger is opgenomen in een breed programma Veiligheid, handhaving en publieke dienstverlening.

Prestatie indicatoren

We hebben het advies van de raadswerkgroep op de prestatie-indicatoren overgenomen. Dit heeft  in elk programma geleid tot een set van meetbare kerncijfers en indicatoren. Een overzicht van de indicatoren en waarden die het college nastreeft is hieronder gepresenteerd.
Het college beoogt met deze indicatoren het gesprek met de raad over de ambities te faciliteren. De streefwaarden geven de bewegingsrichting en ontwikkeling aan die het college voor ogen heeft. Veelal is het behalen van een streven echter van meer factoren afhankelijk dan van het handelen van het college alleen. De indicatoren en realisaties vormen daarmee de start van het gesprek over de mate waarin de ontwikkelingen naar wens verlopen en of verder ingrijpen of bijsturen nodig is. De streefwaarden zijn daarmee geen doel op zich.  
Tevens wordt opgemerkt dat vooral op het gebied van (jeugd)zorg er nieuwe metingen en indicatoren in ontwikkeling zijn. Deze nieuwe indicatoren zullen beter zicht geven op waar het college werkelijk op stuurt: een beweging van tweede lijn zorg naar meer nulde en eerste lijn zorg. Wanneer hier voldoende gegevens over beschikbaar zijn, kunnen onderstaande indicatoren vervangen worden door deze nieuwe. Dat geldt ook voor metingen op het gebied van de participatie wet en armoedebestrijding.